Zespół badawczy OPI PIB zaprasza do udziału w badaniu pn. „Analiza stanu otwartej nauki w Polsce”, którego celem jest pozyskanie informacji pozwalających na wielowymiarową diagnozę skali zaangażowania polskich podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki w działania związane z otwartą nauką w latach 2017–2021. Badanie jest realizowane na zlecenie Ministerstwa Edukacji i Nauki (MEiN) we współpracy z działającym przy MEIN Zespołem doradczym do spraw otwartych danych naukowych. Wyniki badania dostarczą wiedzy, która może być użyteczna przy pracach zmierzających do przygotowania krajowej polityki otwartego dostępu.
Otwarta nauka to pojęcie obejmujące praktyki udostępniania wyników badań i danych badawczych, jak również wymiany wiedzy między sferą nauki a społeczeństwem, włączania osób niebędących naukowcami w projekty badawcze oraz rozpowszechniania wiedzy o wynikach badań poza kręgi naukowe. Otwarta nauka jest zatem pojęciem szerszym niż otwarty dostęp, który polega na udostępnianiu publikacji naukowych i wyników badań naukowych w celu umożliwienia bezpłatnego ich wykorzystania zarówno przez naukowców, jak i osoby niezaangażowane w działalność badawczą. Otwarty dostęp do publikacji i danych badawczych niesie ze sobą szereg korzyści: zwiększa rozpoznawalność i wpływ autorów w danej dziedzinie naukowej, przyczynia się do upowszechniania i przyswajania wiedzy naukowej w społeczeństwie, zwiększa transparentność i weryfikowalność prowadzonych badań, prowadzi do efektywniejszego wykorzystania pieniędzy publicznych oraz zwiększa innowacyjność gospodarki. Otwarte udostępnianie wyników badań jest obowiązkowym wymogiem w programie Horyzont Europa, zgodnie z zasadą wskazującą, że dane powinny być tak otwarte, jak to możliwe i na tyle zamknięte, na ile to jest konieczne.
Na początku badania zapraszamy kadrę kierowniczą wszystkich podmiotów naukowych i ich jednostek organizacyjnych do udziału w badaniu kwestionariuszowym online (Computer Assisted Web Interview, CAWI), które zostanie uruchomione w lutym 2023 roku. Badanie ankietowe ma na celu wstępne rozpoznane praktyk i działań związanych z otwartą nauką w instytucjach naukowych w Polsce. Liczny udział osób zajmujących stanowiska kierownicze w podmiotach naukowych w badaniu pomoże w przygotowaniu adekwatnych, skutecznych i efektywnych narzędzi wspierających instytucje naukowe w Polsce w działaniach związanych z udostępnianiem publikacji, danych badawczych i innych cyfrowych obiektów badawczych.
Wiedza pozyskana za pomocą ankiety online zostanie połączona z informacjami z wywiadów, które zostaną przeprowadzone na kolejnym etapie badania. Do wywiadów zostaną zaproszeni specjaliści zajmujący się zagadnieniami organizacyjnymi i informatycznymi z zakresu otwartej nauki, reprezentujący różne dziedziny i typy podmiotów (np. uczelnie, instytuty badawcze, instytuty PAN, a także podmioty komercjalizujące i niekomercjalizujące). Wywiady zostaną przeprowadzone także z kadrą zarządzającą w podmiotach, które nie podejmują działań związanych z otwartą nauką. Połączenie perspektyw instytucji działających w obszarze otwartej nauki oraz instytucji, które takich działań nie podejmują, pozwoli z jednej strony na pogłębioną analizę dobrych praktyk i standardów dotyczących wprowadzania zasad otwartej nauki w procesach badawczych, a z drugiej na diagnozę ich barier. Jeśli liczba jednostek naukowych zaangażowanych w działalność z zakresu otwartej nauki, wytypowanych na pierwszym etapie badania, będzie wskazywała na zasadność pozyskania danych ilościowych na temat zagadnień związanych z otwartą nauką i otwartym dostępem poruszonych w ramach wywiadów pogłębionych, dodatkowo przeprowadzone zostanie kolejne badanie ankietowe online wśród kadry zajmującej się tą tematyką.
Wyniki empiryczne posłużą do przygotowania wielowymiarowej diagnozy stanu otwartej nauki w Polsce, zawierającej szczegółowe informacje na temat: zakresu polityk i procedur dotyczących otwartego dostępu, skali udostępniania publikacji, danych i innych cyfrowych obiektów badawczych, dostępności infrastruktury informatycznej i kadr w zakresie otwartej nauki oraz możliwości zapewnienia przez nie wysokiej jakości usług, praktyk związanych z zachęcaniem naukowców do realizowania działań związanych z otwartą nauką, a także współpracy międzynarodowej w tym zakresie. Badanie będzie stanowić jedno ze źródeł informacji do przygotowania krajowej polityki otwartego dostępu przez Ministerstwo Edukacji i Nauki, a także rekomendacji dla podmiotów naukowych dotyczących udostępniania ich wyników badań.