Największe bariery na jakie można się natknąć w jednostkach szkolnictwa wyższego i nauki to: wdrożenie planów równości płci napotyka trudności związane z brakiem dedykowanych zasobów finansowych, ograniczeniami kadrowymi oraz niewystarczającą świadomością problematyki równości płci w środowisku akademickim.
GEP wspiera innowacyjność i zadowolenie z pracy
Inicjatorem wdrażania planów równości płci jest Unia Europejska. Program ramowy Horyzont Europa znacznie wzmocnił znaczenie równości płci w sferze badań naukowych i innowacji. Plany równości mają wspierać instytucje w podejmowaniu działań na rzecz zwiększania inkluzywności oraz równoważenia reprezentacji kobiet i mężczyzn. Szczególne znaczenie UE nadaje zmianom strukturalnym w organizacjach reprezentujących sektor badań i innowacji, bo to one przede wszystkim przyczyniają się do osiągania naukowej doskonałości.
– W Ośrodku Przetwarzania Informacji – Państwowym Instytucie Badawczym plan równości płci wdrożyliśmy kilka lat temu. Zrobiliśmy to, aby wzmocnić działania mające na celu uczynienie z naszego instytutu miejsca bezpiecznego i wolnego od jakichkolwiek przejawów dyskryminacji. Dodatkowo, począwszy od 2022 roku, publiczne instytucje naukowe muszą posiadać plan równości płci, żeby uczestniczyć w projektach finansowanych z programu ramowego Horyzont Europa – mówi dr hab. inż. Jarosław Protasiewicz, dyrektor Ośrodka Przetwarzania Informacji – Państwowego Instytutu Badawczego. – Z badania, które przeprowadziliśmy na zlecenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego wynika, że jeszcze wiele jednostek, zwłaszcza prywatnych, nie wdrożyło planu równości płci. Najlepiej sytuacja wygląda w instytutach naukowych, 65% z nich opracowało takie plany – dodaje szef OPI PIB.
183 instytucje sektora nauki posiadają GEP
Raport OPI PIB opisuje wdrażanie planów równości płci w podmiotach systemu szkolnictwa wyższego i nauki w Polsce. Przedstawia zarówno ich zakres i formę, jak i praktyczne działania podejmowane na rzecz równowagi płci w tych instytucjach. Spośród 534 instytucji uwzględnionych w badaniu, 183 (34%) posiada plany równości płci. Najczęściej mają je instytuty naukowe – 110 (65%) i uczelnie publiczne – 63 (47%), natomiast uczelnie niepubliczne wdrażają plany sporadycznie – tylko 9 (4%) takich jednostek je posiada. Większość dokumentów opracowano w języku polskim (53%), 6% planów sporządzono wyłącznie po angielsku, a 41% instytucji udostępnia wersje dwujęzyczne GEP.
Plany równości płci w większości spełniają warunki kwalifikowalności dotyczące uczestnictwa instytucji naukowych w programie Horyzont Europa. Aż 98% planów jest publikowanych na stronach internetowych instytucji. Równocześnie 90% organizacji deklaruje przeznaczanie zasobów na wdrażanie działań zapisanych w planach. Dane o zatrudnieniu w podziale na płeć są zbierane przez 94% instytucji. Tematyka związana z organizowaniem szkoleń dotyczących równości płci i nieuświadomionych uprzedzeń jest obecna w 82% dokumentów.
81% badanych odpowiedzialnych za równość płci to kobiety
W trakcie badania eksperci OPI PIB zebrali także opinie osób odpowiedzialnych za wdrażanie planów równości płci w podmiotach systemu szkolnictwa wyższego i nauki w Polsce.
– Naszą ankietę wypełnili przedstawiciele i przedstawicielki 75% instytucji posiadających plany równości płci, a dominującą grupę wśród nich stanowiły kobiety – aż 81%. Większość osób miała 40-49 lat (54%) i posiadała stopień lub tytuł naukowy (59%) – mówi dr Anna Knapińska, adiunktka w zespole Data Science w Ośrodku Przetwarzania Informacji – Państwowym Instytucie Badawczym. – W instytucjach nauki i szkolnictwa wyższego zadania związane z wdrażaniem planów równości płci powierzono najczęściej osobom zatrudnionym na etatach administracyjnych (42%) lub naukowych (36%). Na uczelniach częściej tworzone są samodzielne stanowiska do spraw równości (42%), natomiast w instytutach naukowych są one rzadsze, jedynie 17% przypadków – dodaje doktor A. Knapińska.
Respondenci ocenili również poziom realizacji celów zapisanych w planach równości płci. Aż 88% badanych wyraziło przekonanie, że wszystkie założone cele zostaną osiągnięte. Jednocześnie prawie 80% respondentów pozytywnie oceniło poziom równości płci w swoich instytucjach, co może sugerować, że działania podejmowane w ramach planów równości płci zaczynają przynosić efekty, ale może też świadczyć o niskiej świadomości tego, na czym polega równość płci. Warto jednak zauważyć, że istnieje potrzeba dalszego monitorowania i ewaluacji wdrażania planów, aby zapewnić ich skuteczność oraz dostosowanie do potrzeb instytucji. Badanie OPI PIB ujawniło zarówno sukcesy, jak i wyzwania związane z wdrażaniem planów równości płci w instytucjach naukowych w Polsce. Wzrost świadomości problematyki równościowej oraz pozytywny wpływ GEP na wizerunek instytucji to niewątpliwie istotne osiągnięcia. Jednak aby działania te przyniosły trwałe i znaczące zmiany, konieczne jest systemowe wsparcie rozwoju kompetencji i aktywne zaangażowanie kadry zarządzającej. Tylko wówczas wdrażanie planów równości płci stanie się realnym narzędziem budowania bardziej inkluzywnego i sprawiedliwego środowiska naukowego w Polsce.
Raport opracował zespół badaczek OPI PIB w składzie:
dr Anna Knapińska, Zuzanna Borawska, Marta Czarnocka-Cieciura, dr Gabriela Dzięgiel-Fivet, Katarzyna Pyrtek, Paulina Urban
Link do raportu:
https://radon.nauka.gov.pl/analizy/plany-rownosci-plci-w-instytucjach-naukowych-w-Polsce