ELA – cenne narzędzie nie tylko dla młodych
System ELA powstał i jest rozwijany przez Ośrodek Przetwarzania Informacji – Państwowy Instytut Badawczy na zlecenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. To jedno z najbardziej zaawansowanych rozwiązań tego typu w Europie. Od 2016 roku dostarcza wiarygodnych danych na temat losów zawodowych absolwentów szkół wyższych.
Tegoroczna edycja została rozszerzona o dane dotyczące wewnętrznych migracji absolwentów oraz ich aktywności zawodowej w zależności od województwa ukończenia studiów i obecnego miejsca zamieszkania. To nie tylko cenne źródło informacji dla przyszłych studentów i studentek, ale także przydatne narzędzie dla samorządów, które chcą lepiej zrozumieć mobilność młodych ludzi i planować skuteczną politykę regionalną.
– System ELA pozwala sprawdzić m.in., które kierunki studiów zapewnią w przyszłości najwyższe zarobki, jak długo absolwenci szukają pracy po ukończeniu uczelni, a także – co stanowi nowość – jakie są ich dalsze losy w podziale na województwa, w których studiowali, oraz te, w których obecnie mieszkają i pracują – mówi Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Maria Mrówczyńska.
Dzięki tym dodatkowym informacjom ELA stała się nie tylko cennym źródłem wiedzy dla maturzystów, lecz także realnym wsparciem dla samorządów. Pozwala lepiej zrozumieć, dlaczego młodzi ludzie opuszczają swoje regiony i co można zrobić, aby ich zatrzymać, zwłaszcza tych najbardziej utalentowanych – dodaje wiceminister Mrówczyńska.
Migracje po studiach – nowe spojrzenie w ELA
Nowe dane przedstawiamy na przykładzie absolwentów i absolwentek studiów II stopnia i jednolitych studiów magisterskich z rocznika 2023. Analiza dotyczy ich mobilności regionalnej oraz aktywności ekonomicznej w pierwszym roku po studiach. W ELA dostępne są również analogiczne dane dla roczników od 2019 roku, obejmujące wszystkie poziomy studiów.
Mechanizmy migracyjne zaprezentowano na podstawie trzech wskaźników. Dla każdego województwa przedstawiono procentowy udział absolwentów, którzy po uzyskaniu dyplomu zdecydowali się na opuszczenie województwa, w którym studiowali.
– Najczęściej swoje województwo zamieszkania zmieniali absolwenci z województwa warmińsko-mazurskiego. Był to udział niemal trzy razy większy niż w przypadku absolwentów z województwa podkarpackiego (43,9% wobec 15,3%). Drugim województwem o absolwentach najbardziej skłonnych do migracji do innego regionu Polski było województwo dolnośląskie (36,2%) – mówi dr hab. Mikołaj Jasiński, ekspert OPI PIB.
Dwa pozostałe wskaźniki odnoszą się do ekonomicznego bilansu migracji.
Pierwszy – pokazuje różnicę w nominalnych zarobkach między absolwentami, którzy po studiach wyjechali z województwa, w którym się kształcili, a tymi, którzy w nim pozostali. Drugi wskaźnik opisuje relatywną pozycję ekonomiczną obu grup – tych, którzy po dyplomie przenieśli się do innego regionu oraz tych, którzy zostali w województwie ukończenia studiów. Mierzy on różnicę pomiędzy wartościami Względnego Wskaźnika Zarobków (WWZ) w obu tych grupach.
– Największy dodatni bilans nominalnych wynagrodzeń związany z wyjazdami na podstawie danych systemu ELA widać wśród osób, które studiowały w województwie śląskim (+1454,18 zł) i warmińsko-mazurskim (+1273,64 zł). Największy ujemny – wśród absolwentów z województwa dolnośląskiego (-345,02 zł). Bilans najbliższy zeru wystąpił w dwóch województwach: zachodniopomorskim (0 zł) i podkarpackim (+15,70 zł) – mówi dr hab. Agnieszka Chłoń-Domińczak, prof. SGH, ekspertka OPI PIB. Warto jednak pamiętać, że te same kwoty zarabiane w regionach o różnym poziomie ekonomicznym świadczą o różnej pozycji na lokalnym rynku pracy – dodaje profesor Chłoń-Domińczak.
Najnowsze dane pokazują, że województwa znacznie różnią się pod względem bilansu pozycji rynkowej absolwentów wyjeżdzających względem pozostających w województwach, w których uzyskali dyplom.
– Największy pozytywny bilans wyjazdów pod tym względem odnotowaliśmy dla województwa śląskiego – +0,22. Oznacza to, że absolwenci, którzy po studiach wyjechali z województwa śląskiego zarabiali w pierwszym roku po studiach o 22% lokalnych średnich zarobków więcej od tych, którzy pozostali w województwie śląskim – tłumaczy dr Marek Bożykowski, ekspert OPI PIB. Wskazania najbardziej neutralne (najbliższe zeru) zaobserwowaliśmy dla województwa zachodniopomorskiego (+0,01), natomiast wartości ujemne – w trzech województwach: podkarpackim, lubelskim i opolskim (po -0,03) – dodaje doktor Bożykowski.
W przypadku Względnego Wskaźnika Zarobków można zaobserwować jeszcze silniejszą niż dla nominalnych zarobków zależność między bilansem wyjazdów a skłonnością absolwentów do wyjazdów z województwa studiowania. Korelacja pomiędzy tymi wielkościami okazała się dodatnia i dwukrotnie wyższa niż w poprzednim przypadku, równa 0,28. To oznacza, że decyzje migracyjne absolwentów częściej wynikają z chęci poprawy pozycji na rynku pracy, a nie tylko z różnic w zarobkach.
Trzy województwa – trzy mechanizmy migracji absolwentów
Absolwenci z województwa warmińsko-mazurskiego najczęściej decydowali się na wyjazd po uzyskaniu dyplomu. Towarzyszyły temu wyraźne „premie” – zarówno w postaci wyższego bilansu nominalnych wynagrodzeń, jak i lepszej pozycji ekonomicznej w porównaniu do tych, którzy pozostali w regionie.
Inaczej sytuacja wyglądała w województwie dolnośląskim. Choć odsetek wyjeżdżających był również wysoki, to wyższe zarobki osiągali absolwenci, którzy zostali. Województwo dolnośląskie należy do regionów z najwyższymi wynagrodzeniami w kraju – nie tylko wśród absolwentów, ale także ogółu zatrudnionych (dane GUS). Co ciekawe, absolwenci, którzy opuścili ten region, mimo niższych zarobków, osiągnęli wyższą pozycję ekonomiczną względem tych, którzy zostali. Może to sugerować, że kierowali się nie tyle wysokością wynagrodzenia, co szansą na poprawę statusu zawodowego.
Województwo podkarpackie, mimo najniższych w kraju zarobków (zarówno wśród ogółu mieszkańców, jak i absolwentów), cechuje się najmniejszą skłonnością do migracji. Wyjeżdżający z tego regionu zarabiali podobnie do tych, którzy pozostali, a po uwzględnieniu lokalnych kosztów życia i poziomu wynagrodzeń ich pozycja ekonomiczna była nawet nieco niższa. Oznacza to, że mieszkańcy Podkarpacia nie mieli silnych bodźców ekonomicznych do opuszczenia regionu po studiach.
Nie tylko pieniądze – co jeszcze wpływa na decyzje absolwentów?
Najnowsze dane ELA to ważne źródło wiedzy o mobilności absolwentów i ekonomicznych aspektach ich decyzji. Choć korelacja między skłonnością do migracji a opłacalnością wyjazdu jest dodatnia, nie jest bardzo silna. Sugeruje to, że pozaekonomiczne czynniki, takie jak więzi społeczne, koszty życia czy jakość środowiska pracy również mogą odgrywać istotną rolę w podejmowaniu decyzji o zmianie miejsca zamieszkania po studiach, ale weryfikacja tego wymagałaby osobnych badań, z użyciem źródeł danych innych niż rejestrowe.
Ogólnopolski system monitorowania Ekonomicznych Losów Absolwentów szkół wyższych (ELA)
System ELA został stworzony i jest prowadzony przez Ośrodek Przetwarzania Informacji – Państwowy Instytut Badawczy (OPI PIB) na zlecenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW). Dostarcza wiarygodnych informacji o sytuacji absolwentów polskich uczelni na rynku pracy. Bazuje on na danych, które już od dawna gromadzone są w rejestrach publicznych. ELA czerpie dane z innego systemu rozwijanego również w OPI PIB, czyli z POL-onu oraz wykorzystuje informacje z rejestru osób objętych ubezpieczeniem społecznym, który jest prowadzony przez ZUS. Wszystkie dane przetwarzane przez system są zanonimizowane oraz wdrożone zostały odpowiednie mechanizmy, które gwarantują bezpieczeństwo. System jest bardzo nowoczesny i przyjazny dla użytkownika. Posiada narzędzia pozwalające m.in. na generowanie raportów, rankingów i infografik, zgodnie z potrzebami użytkownika.
System dostępny jest dla każdego pod adresem: www.ela.nauka.gov.pl.