Wraz z jej rozwojem możliwe stało się zdalne przekazywanie zachęt do podejmowania aktywności fizycznej. Badacze z Ośrodka Przetwarzania Informacji – Państwowego Instytutu Badawczego (OPI PIB) zbadali, jak wirtualna rzeczywistość i „cyfrowi trenerzy” (awatary) wpływają na zmianę stosunku do aktywności fizycznej. Wyniki badań są obiecujące.
Emocje mają duży wpływ na aktywność fizyczną
Badacze OPI PIB postawili kilka pytań badawczych. Ciekawi byli, czy zdalne formy treningu – takie jak treningi w wirtualnej rzeczywistości lub obecnie powszechne treningi przed ekranem, mogą wpływać na zmianę emocjonalnego nastawienia do aktywności fizycznej. Chcieli również znaleźć odpowiedź na pytanie, czy trening z trenerem-awatarem – czyli cyfrowym bytem – może być równie motywujący jak trening z prawdziwym trenerem? Badali także czynniki wpływające na zmianę emocjonalnego nastawienia do treningu fizycznego. Badacze z Ośrodka Przetwarzania Informacji – Państwowego Instytutu Badawczego skupili się na afektywnej postawie, ponieważ wcześniejsze badania pokazują, iż modele uwzględniające stany emocjonalne w czasie wysiłku lepiej tłumaczą, dlaczego ludzie potrafią utrzymywać regularną aktywność fizyczną. Skupiają się one na krótkoterminowych celach, takich jak dobre samopoczucie podczas treningu. Jeśli podczas konkretnej sesji treningowej jesteśmy pełni energii, a do tego dobrze czujemy się w otoczeniu, w którym ćwiczymy, to istnieje duża szansa, że chętnie podejmiemy wysiłek po raz kolejny. Powtarzające się pozytywne doświadczenia, a dzięki temu regularna aktywność fizyczna, mogą w konsekwencji prowadzić do realizacji długoterminowych celów, takich jak poprawa sylwetki czy stanu zdrowia.
Trenerzy awatary i VR
– Cieszę się, że badacze OPI PIB kontynuują badania nad wirtualną rzeczywistością. To niewątpliwie technologia, która wpływa na postawy użytkowników. Dotychczas badaliśmy m.in. zastosowanie VR w komunikatach alarmowych, konferencjach zdalnych, pracy zespołowej, rozwijaniu empatii oraz identyfikacji użytkowników VR na podstawie ruchu ciała, co bezpośrednio odnosi się do problemu prywatności w systemach VR. Tym razem przeanalizowaliśmy wykorzystanie tej technologii w podejmowaniu aktywności fizycznej. Wyniki są obiecujące i z pewnością warto kontynuować dalsze badania z tego zakresu – mówi dr hab. inż. Jarosław Protasiewicz, dyrektor Ośrodka Przetwarzania Informacji – Państwowego Instytutu Badawczego.
Badacze OPI PIB wykorzystali w badaniu piętnastominutowy trening typu HIIT (High-Intensity Interval Training) składający się z piętnastu ćwiczeń wykonywanych z wysoką intensywnością przeplatanych krótkimi okresami o niskiej intensywności. Program ćwiczeń i nagrania opracowano we współpracy z profesjonalnymi trenerami. Stworzono animowane awatary, które odwzorowywały ruchy trenerów. Zaprojektowano specjalną aplikację VR do użytku domowego. Korzystano ze specjalnej platformy do zarządzania warunkami eksperymentalnymi i śledzenia postępów w realizacji treningów przez badanych. Przygotowano elektroniczny kwestionariusz do pomiaru przed, w trakcie i po treningu. Uczestników przydzielono do jednego z czterech warunków eksperymentalnych (ekran + awatar, ekran + człowiek, VR + awatar i VR + człowiek). Każda grupa składała się z 25 uczestników, a płeć trenera dopasowano do płci uczestnika. Uczestnicy badania z użyciem VR byli rekrutowani z grup facebookowych VR i posiadali swój własny sprzęt. Badani mieli za zadanie wykonać sześć treningów w ciągu 14 dni, przy czym trzy pierwsze treningi musieli wykonać w ciągu pierwszych siedmiu dni. Zaraz po wykonaniu każdej sesji treningowej badani wypełniali ankietę dotyczącą wrażeń z treningu. Po ukończeniu wszystkich treningów badani wypełniali ponownie kwestionariusz dotyczący ich postaw wobec treningu fizycznego – ten sam, który wypełniali przed rozpoczęciem pierwszego treningu. Badacze OPI PIB chcieli sprawdzić, czy przejście przez serię treningów zmieniło coś w postawach badanych.
Wirtualna rzeczywistość motywuje do ćwiczeń
– Wyniki badania pokazały, że istotna zmiana afektywnej postawy dokonała się jedynie w warunkach wirtualnej rzeczywistości – niezależnie od tego, czy badani ćwiczyli z człowiekiem, czy z awatarem. Znaczenie miało to, gdzie badani ćwiczyli, a nie z kim. Jeśli badani ćwiczyli z człowiekiem, to po zakończeniu wszystkich treningów jedynie grupa VR doświadczyła pozytywnej zmiany postawy wobec ćwiczeń. Podobnie było w przypadku ćwiczeń z awatarem – tylko w grupie VR nastąpił pozytywny wzrost tej postawy – mówi dr Grzegorz Banerski, adiunkt w Ośrodku Przetwarzania Informacji – Państwowym Instytucie Badawczym. – Interesujące jest to, że postać trenera nie miała znaczenia. W obu środowiskach typ postaci trenera nie miał wpływu na stosunek do ćwiczeń. Wobec tego cyfrowa postać w sytuacji treningowej pośredniczonej przez te media może spełniać podobne funkcje jak człowiek – dodaje doktor Grzegorz Banerski.
Warto dodać, że w obu grupach VR na początku postawa wobec ćwiczeń była niższa niż w grupach ćwiczących przed ekranem – wręcz negatywna. Jednak po odbyciu sesji treningowych postawa ta istotnie wzrosła i zrównała się z postawą osób ćwiczących przed płaskim ekranem. Po zakończeniu treningów we wszystkich grupach poziom afektywnej postawy wobec ćwiczeń był nieco powyżej punktu neutralnego.
Dobre samopoczucie w trakcie treningu zapewnia najlepsze efekty
Podsumowując wyniki badania, największy wpływ na pozytywną zmianę afektywnej postawy wobec ćwiczeń miały dobre samopoczucie podczas treningu oraz pierwotny poziom tej postawy przed ich rozpoczęciem. Im lepsze samopoczucie, tym większa pozytywna zmiana. Z kolei największa pozytywna zmiana dokonała się u osób, które przed przystąpieniem do sesji treningowych miały najniższy poziom tej postawy. Co ciekawe, szczególnie istotną rolę w poprawie samopoczucia podczas treningu odgrywała bliska relacja z trenerem/trenerką, a także wysoka ocena własnych kompetencji. Widać, że czynnik relacyjności – nawet z awatarem – miał znaczenie i warto tę wiedzę pogłębiać.
Odczuwane zmęczenie po treningu oraz poczucie obecności w środowisku, w którym odbywał się trening — niezależnie od tego, czy był to VR, czy płaski ekran — miały drugorzędne znaczenie dla kształtowania doświadczenia treningowego. Dobrostan podczas sesji zależał bardziej od poczucia kompetencji i jakości relacji z trenerem – ten schemat przenosi się ze świata realnego do cyfrowych środowisk treningowych, nawet gdy mamy do czynienia z awatarem.
Zapraszamy do obejrzenia najnowszego odcinka Akademii OPI PIB, na kanale YouTube instytutu, w którym przedstawiamy Państwu szczegóły i przebieg badania: